ذن چیست | آموزش 3 تکنیک اثرگذار Zen یا chán
ذن چیست و هنگامی که کلمه “ذن” را میشنوید، چه تصاویر و مفاهیمی در ذهن شما نقش می بندد؟ احتمالاً در مواجه با واژه ذن به کلماتی مانند صلح، آرامش، مدیتیشن و سکوت فکر خواهید کرد. حتی ممکن است برخی صحنهای از طبیعت، باغ یا شخصی را در حال مراقبه تصور کنند.
ذن به معنای مراقبهی عمیق است. ذن روش دیگری از زندگی است که شما را تشویق میکند هر لحظه به چیزهای اطراف خود مانند ماهیت موجودات زنده یا جزئیات وجود فکر کنید و مانند سایر افراد عادی آنها را نادیده نگیرید. ذن همان آگاهی در عمل و اشراف به ابدیت است! ذن از شما میخواهد که ذهن را رها کنید و به منبع اصلی آفرینش بپیوندید. اگر بخواهیم پاسخ سؤال ذن چیست را بدهیم ابتدا بایستی این نکته را در نظر گرفت که ذن از انرژی ذهن استفاده میکند، اما اگر تمام انرژی در ذهن مصرف شود هدف این مکتب هرگز نمیتواند محقق شود.
در تاریخچه ذن بنیانگذار آن کیست؟
اگرچه “ذن” یک واژه ژاپنی به معنای “مراقبه” است، بودیدارما، یک راهب هندی، عمدتاً بهعنوان بنیانگذار مکتب ذن در نظر گرفته میشود.
ذن بودیسم چیست و فلسفه آن چگونه است؟
ذن بودیسم یک مکتب مذهبی آسیایی است که بیش از 1000 سال پیش شکل گرفت. مکتب ذن در قرن هفتم به کره و سپس در قرن دوازدهم به ژاپن گسترش یافت. ذن از حروف چینی CHAN سرچشمه گرفته است. البته طی دهه اخیر برخی معتقدند که ذن یکی از واژههای ژاپنی است که چینیها از آن تقلید کردهاند. بااینحال، مفهوم آن یکسان بوده و مهم نیست که این کلمه از کدام زبان آمده است.
ذن یعنی کنار سرچشمه هستی ماندن و جایی نرفتن. در این سرچشمه معنای حقیقی هستی نهفته که انرژیبخش است. این انرژی شامل عشق، شفقت و خلاقیت است. این انرژی میتواند به اشکال مختلف وجود داشته باشد. اما بایستی قبل از فهم اینکه ذن چیست ابتدا باید یاد بگیرید که متصل به سرچشمه هستی شوید. سپس همین سرچشمه پتانسیل شما را تعیین میکند. با درک عمیق اینکه ذن چیست شما میتوانید آرامش را به زندگی خود بیاورید و این شما را مستقیماً به حداکثر پتانسیل خود میرساند.
اصول پایه مکتب ذن چیست؟
ذن بر اساس متون مقدس، آموزهها و مراسم مختلف و تجربیات شخصی ایجاد شده است و هیچ منبع یا کتاب کاملی برای تعالیم ذن وجود ندارد و تنها از معلمی به شاگردی دیگر و از پدری به پسر منتقل میشود.
ذن در ترکیب با مکتب بودیسم توسعه یافت و در طول نسلها دستخوش تغییرات زیادی شد. ذن متون و آیینهای منحصربهفردی را خلق میکند که در تکمیل مراقبه تمرینات و آیین خاصی دارد. بیشتر ادبیات کلاسیک ذن بر اساس داستانهای افسانهای استادان بزرگ است و بهندرت از بودا نامبرده میشود. چهار قانون کلی وجود دارد که برای درک ذن چیست باید به آن توجه کنید که به بنیانگذار افسانهای آن نسبت داده شده است.
- رسیدن به روشنضمیری خودجوشاند
- وابسته نبودن به الفبا و کلمات
- درک ماهیت واقعی خود و منبع هستی
- درک واقعیت ذهن
آموزش انواع مدیتیشن ذن
پس از درک اینکه ذن چیست بهتر است به معرفی برخی تمرینات و آیینهای آن بپردازیم.
ذن بودیسم سنت یادگیری را توسعه داد، اما تأکید آن بر تجربه شخصی همیشه آن را به یک سنت عملگرا تبدیل کرده است. مدیتیشن یکی از هستههای اصلی ذن است، بنابراین در یک مرکز آموزش ذن، مربیان هر روز صبح زود از خواب بیدار میشوند و مراقبه ذن را تمرین میکنند، مانند تمرینات زاذن (zazen) که برای تمرین مراقبه لازم است و شامل نشستن طولانیمدت بدون صدا و حرکت روی یک سطح نرم است.
خواندن مقاله کندالینی یوگا پیشنهاد می شود
مدیتیشن زاذن و هشیاری کل بدن
تمرینات زاذن عموماً شامل نشستن آرام در حالت ذن است. به طور خلاصه زاذن را میتوان بهکاربردن اصول پایه ذن در مراقبه دانست. در زاذن تمرکز بر نحوه دم، بازدم و تنفس بسیار مهم است.
مدیتیشن ذن یک تمرین بسیار ساده است و هیچ شگرد خاصی در آن وجود ندارد. شما فقط باید یک کار را انجام دهید و آن ثابت و بیحرکت نشستن همراه با دقت و توجه درونی است. مربیان میگویند لازم نیست کار اضافی یا خلاقانهای انجام دهید، فقط بنشینید و روی دم و بازدم تمرکز کنید، کاملاً بیدار و حاضر باشید.
این حضور عمیق است که جوهر مراقبه ذن است و اگرچه رویکردهای زیادی برای مراقبه ذن وجود دارد، اصل اساسی ذن تمرین مراقبه ذن است. به هنگام آموزش اینکه ذن چیست، شما شیوه متفاوتی از زندگی را خواهید دید. انجام دهندگان این تمرین ساعتها در اتاق مراقبه روی یک سطح نرم مینشینند و بدون هیچ کار اضافی روی تنفس تمرکز میکنند.
حکیمان ذن دیدگاههای متفاوتی در مورد زاذن دارند، از جمله اینکه آن را حالتی روحانی میدانند که تمام ابعاد زندگی رسوخ میکند. غذا خوردن، خوابیدن، راهرفتن، ایستادن و غیره همگی از فعالیتهای زاذن محسوب میشوند.
مهم است که بین مدیتیشن و تمرینات زاذن تمایز قائل شویم. مدیتیشن ذن شامل مراقبه است، اما فراتر از آن است. به گفته ریو فوجیتا، زاذن در کارگاه تجربی مدیتیشن بودایی به بهترین وجه با استفاده از اجرای کوتسوزا به دست میآید که به معنای “نشستن بیحرکت مانند کوه” است که اولینبار توسط توگن، بنیانگذار سنت سوتو توصیف شد؛ بنابراین تمرینات زاذن شامل هوشیاری “کل بدن” است.
آشنایی با مراقبه کوآن ذن
در ادامه مبحث ذن چیست به یکی دیگر از تمرینات رایج این مکتب موسوم به مراقبه کوآن میپردازیم. یک مراقبه کوآن میتواند از طریق تنفس آگاهانه به بدن و ذهن بسیار آگاه و هوشیار منجر شود.
هدف کوآن شکستن سد ذهن تحلیلی و خودمحور برای آشکار کردن ضمیر ناخودآگاه شهودی است.
در مدیتیشن ذن کوان مراقبهکننده به آگاهی شدیدی از نفس و بدن دست مییابد. زمانی که تمرین کوآن را شروع میکنید، باید چند دقیقه تمرینات زاذن را انجام دهید و سپس با کمک یک مربی واجد شرایط مراحل کوان را طی کنید. تمرین ذن کوان معمولاً با حضور معلم کوان انجام میشود. در بیشتر موارد معلمان از دانشآموزان میخواهند که درک خود را از کوان به اشتراک بگذارند، حتی اگر دانش خاصی نداشته باشند. معلم کوان نیز پاسخهایی را ارائه میدهد و به تغییر جهت یافتن تمرین کمک میکند. با سختکوشی و استمرار میتوانید معنای کوآن را پیدا کنید.
در صورت علاقمندی و برای کسب آگاهی بیشتر مطالعه مقاله انواع سبک های یوگا پیشنهاد میشود.
سوتو ذن یا ذن در حرکت
سوتو ذن ریشه ژاپنی دارد به طور گسترده در مدارس ذن غربی استفاده میشود. اگر این سؤال برایتان پیشآمده که سوتو ذن چیست باید بگوییم که تقریباً هیچ روش یا برنامه از پیش تعیین شده و مشخصی در سوتو وجود ندارد. عموماً کوانها در طول این تمرین مدیتیشن به کار برده میشوند. تمرکز سوتو بر روی “ذن در حرکت” است، جایی که شما هر روز زازن را تمرین میکنید. همچنین استفاده از تشریفات زیاد در مکتب سوتو رایج است. بهعنوانمثال، خوردن غذای تشریفاتی در اتاق مراقبه یک عمل رایج در این مکتب است!
تفاوت مدیتیشن ذن و ذهنآگاهی
ماهیت مدیتیشن ذن چیست؟ آیا میتوان ذن را با همان ذهنآگاهی اشتباه گرفت؟ به یاد داشته باشید که هنر مدیتیشن ذن شبیه به تکنیک ذهن آگاهی است و شامل رسیدن به حضور ذهن است. تفاوت مهم بین این دو مراقبه کیفیت و محل تمرکز است.
بر خلاف ذن که در آن توجه بر یک موضوع خاص متمرکز است، مراقبه ذن شامل آگاهی عمومی از اطراف است. برخلاف مدیتیشن مانترا که به دنبال مهربانی و همدلی است و بر انگیزههای دلسوزانه تمرکز میکند، مدیتیشن ذن با هدف افزایش آگاهی فیزیکی و فرایندهای تمرکز بر درون است. استفاده از تکنیکهای مدیتیشن ذن تلاشی برای گسترش میدان تمرکز به دنیای عاطفی و ذهنآگاهی است. وضعیت نیمهباز چشمها تفاوت اصلی این شکل از مدیتیشن با سایر موقعیتهای مشابه است که در آن یوگی چشمان خود را کاملاً میبندد.
تمرکز مدیتیشن ذن بر این نکته مهم است که تعلق به افکارتان را رها کنید. هر چه بیشتر مراقبه ذن را تمرین کنید، بیشتر یاد میگیرید که ذهن خود را دور نگه دارید و وارد لایههای شگفتانگیز ضمیر ناخودآگاه خود شوید. این روش در نهایت باهدف خودآگاهی و دستیابی به دید روشنی از خود و زندگی خود به دنیای ذهنی فرد نفوذ میکند.
نحوه انجام مدیتیشن ذن
حالت انجام مدیتیشن در تکنیکهای مراقبه ذن بسیار مهم است؛ بنابراین موارد زیر را انجام دهید:
• صاف و بدون قوز کمر بنشینید. این نحوه نشستن در رسیدن به ذن عمیق اثرگذار است.
• بهتر است برای انجام مدیتیشن مکانی را با دیواری در جلو انتخاب کنید.
• طوری بدنتان را تنظیم که احساس کنید بهدرستی نشستهاید و بدنتان آماده انجام مراقبه است.
نکته مهم: بهترین حالت نشستن در تکنیک مدیتیشن ذن، نیلوفر آبی یا نیمه نیلوفر آبی است. اگر این دو وضعیت دشوار است، میتوانید راحت بنشینید و دستان خود را از هم باز کنید.
این نحوه نشستن راحت میتواند شامل مدلهای زیر باشد:
• حالت برمهای (با هر دو مچ پا روبهروی هم)
• روی پاشنههای خود بنشینید و از یک بالش مدیتیشن زیر باسن خود استفاده کنید.
• روی یک صندلی بنشینید و پاهای خود را روی زمین بگذارید.
همچنین به هنگام نشستن برای انجام مدیتیشن بهتر است از دست خود در حالات ویژه استفاده کنید. بدین منظور میتوانید یکی از حالات مودرا را انتخاب کنید که 8 گونه است. اگر به دستان خود توجه کنید، توجه خود را هنگام مراقبه از دست نخواهید داد.
کنترل تنفس ذن چیست؟
به یاد داشته باشید که افکار شما بر تنفس شما تأثیر میگذارد؛ بنابراین مراقب هر دم و بازدم باشید و سعی کنید در لحظه آگاه باشید.
نکته مهم: در تکنیک مدیتیشن ذن، دم و بازدم را بدون سعی بر کنترل تنفس خود احساس کنید.
• اگر افکار گوناگون به ذهنتان میآیند، فوراً روی تنفس خود تمرکز کنید.
• دم و بازدم نباید ناخوشایند باشد. یک روال منظم تنفسی انجام دهید.
• شکم خود را فشار ندهید و راحت بنشینید.
سخن پایانی
در این مقاله سعی بر آن داشتیم تا بیان کنیم مکتب ذن چیست و چه تکنیکها و تمریناتی را شامل میشود. ازآنجاییکه انواع مختلفی از تکنیکهای مدیتیشن ذن وجود دارد، میتوانید نوع موردعلاقه خود را باتوجه به وضعیت ذهنی و روحی فعلی خود انتخاب کنید. در این مورد توصیه میکنیم برای آشنایی با انواع مدیتیشن ذن و انتخاب تمرین مناسب، با مربی یوگا خود مشورت کنید. به یاد داشته باشید رسیدن به تمرکز کامل هنگام مراقبه در تمرینات اولیه سختتر خواهد بود و برای مراقبه عمیق تمرین و تکرار بسیاری لازم است، پس انتظار نداشته باشید یکشبه آن را بیاموزید. ذن به یک ذهن قوی نیاز دارد. تکنیک مراقبه ذن به آگاهی و بیداری درونی کمک میکند و تعادل و تمرکز برای داشتن یک زندگی باکیفیت را به ارمغان میآورد.
برخی سوالات متداول
چطور در مدیتیشن ذن دچار حواسپرتی نشویم؟
هنگام انجام مدیتیشن ذن نگران هجوم افکار به ذهن خود نباشید؛ زیرا امری طبیعی است و بهمرور و با تمرین و تکرار تحت کنترل در خواهد آمد. با کنترل تنفس و ثابت نگهداشتن بدن خود به همراه حرکات دست مودرا میتوانید بر ذهن پرتلاطم خود مسلط شوید.
بهترین روش کنترل تنفس چیست؟
کنترل نفس و بدن به این معنی نیست که به خودتان سخت بگیرید. فقط آرام و در لحظه باشید. اگر قسمتی از بدن شما تحتفشار باشد، باید انتظار داشته باشید که ذهنتان مقاومت کند و افکار گوناگون هجومآورند، پس بهتر است قبل از انجام مدیتیشن بدنتان را ریلکس کنید. بگذارید بدنتان در حالت استراحت بماند تا جریان افکار به پایان برسند.
مطالب زیر را حتما بخوانید
-
آشنایی با ورزش تای چی + 3 تفاوت تای چی و چی گونک
3.43k بازدید
-
5 کارکرد ذهن آگاهی چیست | تکنیک ها، فواید و مضرات آن
1.42k بازدید
-
انواع یوگا چیست + معرفی 30 سبک پرطرفدار
4.78k بازدید
-
صفر تا 100 کندالینی یوگا:خطرناکترین و مهمترین فرم یوگا
9.83k بازدید
-
یوگا مبتدی | آموزش تصویری 26 حرکت یوگا در خانه
17k بازدید
-
هاتا یوگا چیست | کاملترین آموزش 5 حرکت هاتا یوگا
5.05k بازدید
دیدگاهتان را بنویسید