تاریخچه رقص آذری + اسامی رقصها از قرن 19 تاکنون
خواستگاه رقص آذری کجاست؟
تاریخچه رقص آذری بیانگر قدرت و شکوه هشت هزار ساله این رقص است که :
• گاهی به قصد پرستش و نیایش
• جزئی از آیین شکار
• در تدارک جنگ و دفاع از سرزمین
• برای مراسم عزا یا شادی طراحی شده بودند
تاریخچه تکامل رقص آذربایجانی
نگاهی گذرا به تاریخچه رقص آذری نشان می دهد که همگام با نوسات فرهنگی در تاریخ کارکردهای اجرایی گوناگونی پیدا کرده است.
رقص آذری مانند بسیاری دیگر از انواع رقص حال و هوای عرفانی داشت و جزئی از مراسم مذهبی بود. اما چون آداب و مناسک رقص، با فرهنگ و شعر و سنتها گره خورده است، ردپای رقص آذری در جای جای زندگی مردمانشان دیده می شود.
علاوه بر این پراکندگی حضور مردمان آذری زبان به توسعه و انتشار آدابشان منجمله رقص کمک شایانی کرده است.
با این وجود رقص فولکوریک ترکی در تنوع و زیبایی زبانزد است. و در گذر سالیان دراز هم در فرم شخصی هم دسته جمعی قوانین و ریتم و معانی خودش را تا حد زیادی محفوظ نگه داشته است.
از مجموع رقصهایی که در این مقاله معرفی میگردند فقط تعدادی در ایران و بیشترشان در جمهوری آذربایجان به شکل پویا و زنده وجود دارند. تعدادی حتی در آنجا هم از صحنه روزگار پاک شدند و بعضی در اثر ترکیب با سایر رقصها دستخوش تغییر شده و فرم نوئی از رقص آذری را خلق کرده اند.
رقص آذری را چگونه انجام می دهند؟
رقص محلی آذربایجان به طور معمول از 3 قسمت تشکیل شده است:
قسمت اول سریع است، رقص روی یک دایره.
بخش دوم با آواز و ملودی اجرا می شود. انگار رقصنده در جای خود درجا میزند و آهسته می رقصد اما چابکی و قدرت بدن همزمان به نمایش گذاشته می شود.
قسمت سوم دوباره روی دایره و به صورت تشریفاتی و با شور و حرارت شدید می رقصند.
معنی حرکات رقص آذری
حرکات رقص آذری دارای مضامین و مفاهیم عمیق است که با فرهنگ اصیلش گره خورده است.
معانی حرکات زیر به شما تصویری از آنچه کفته شد، می دهد.
- قرار گرفتن روی پنجه پا به صورت کشیده و کاملا صاف که قصد دارند قامت رقصنده کشیده تر به نظر آید . علاوه بر این سرعت عمل افزایش می یابد.
- سپر کردن سینه به شکلی که شانهها در راستای هم قرار میگیرند تا چهار شانه به نظر آیند . این فرم بدنی که پیام قدرت و ابهت را انتقال می دهد بیانگر سپر است که هنگام دفاع از سرزمین و ناموس کاربرد دارد.
- دستهای باز و کشیده شبیه بال پرندگان که آماده پرواز و رهایی هستند.
- سر صاف در راستای ستون فقرات و به سمت بالا است که نمایانگر استواری و ایستادگی است.
اسامی حرکات رقص آذری و چگونگی پیدایش آنها
بیشتر در مقاله انواع رقص های محلی ایران درباره رقص ترکی مطالبی اشاره شد اما در این متن گلچینی از روح نوازترین و مشهورترین رقص های آذری معرفی می شوند که به دو دسته قدیمی و جدید تقسیم می شوند:
- شاخسی ( شاه حسین )
اگر ماه محرم در مناطق ترک نشین باشید عده ای را میبینید که با نظم و پر ابهت در حالی که چوب یا شمشیر در دست دارند به حالت رژه حرکت میکنند و شعار شاه حسین سر میدهند.
- رقص آذری (آسما کسمه)
خود واژه “آسما کسمه”، ریتم شادی دارد. نوعی رقص آرام و در عین حال پرشی است که هنگامی که عروس را به خانه داماد می برند،زنان همراه عروس در مقابل او با موسیقی “آسما کسمه” می رقصند.
- رقص آبایی
هر گاه واژه رقصنده شنیده می شود، تصویری از جوانان در ذهن نقش می بندد. اما همانطور که گفتیم رقص در فرهنگ آذری کوچک و بزرگ نمی شناسد. مثلا در منطقه زاقاتالا، “رقص آبایی” که به معنای بزرگان و اجداد است برای ادای احترام به اجداد انجام می شود.
بنابراین شروع مراسم افراد میانسال با سرعت کند به صورت تکی با گروهی می رقصند. سپس جوان ها اجازه دارند مراسم را دست بگیرند و پایکوبی کنند.
- رقص آستا قاراباغی و آغیر قاراداغی
این رقص آذری بیشتر در منطقه قره باغ آذربایجان دیده می شود. حرکات رقص با سرعت کم و کند اجرا می شوند و تنوع حرکت کمی دارد و بیشترشان تکراری هستند.
- رقص آواری
رقص آذری که اجراگرانش بیشتر مرد هستند. زیرا در عین تنوع ، تعدد حرکات هم زیاد و چالش برانگیز است.
ریتم رقص آواری، ریتم لزگی یا رقص پای ترکی است. در آغاز رقص، حرکات آهسته و ساده تر هستند و به مرور پیچیده تر می شوند. نکته مهم در اجرای رقص آواری نحوه ترکیب دستها و پاها در سرعتهای مختلف است. - رقص اوزون دره
جایگاه رقص و موسیقی در میان بانوان آذری کمتر از آقایان نیست. یکی از جذابیت های عروسی هایشان نوازندگی قارمون و قاوال است. نکته جالب این است که بانوان فامیل داماد این سازها را هنگامی که عروس می رقصد، می نوازند. عروس و شاید این روزها که رقص دو نفره مد شده ، عروس و داماد با ریتمی شبیه رقص لزگی به زیبایی بر روی نوک پنجه پا “رقص اوزون دره” را برای مهمانان اجرا می کنند. می توان گفت رقص و موسیقی بنای صمیمیت و نزدیکی بیشتر را می گذارد. به هر حال در شبی خاطره انگیز کسانی که در برقراری عیش و نشاط نقش پررنگتری دارند، در ذهن همگان بخصوص عروس و داماد می مانند.
- رقص آلچاگولو و بنفشه
اگر بخواهیم بیشتر با تاریخچه رقص آذری آشنا شویم، شناخت رقص زنانه “رقص آلچاگولو و بنفشه” لازمست که هم قدمت طولانی هم ریتم متنوع دارد. طراحی و اجرای رقص نیز بر پایه شعر و ملودیست .
- رقص بریلیانت
اسم این رقص هم بیانگر ظرافت چشمگیر هم نشانگر تندی و تیزی آن است.
ریتم تند تمپو مردان آذری را به رقص دعوت می کند اما ملودی که آرام و گوش نواز می شود، زمان نقش آفرینی زنان است.
- رقص پهلوانی
پهلوانی لقبی محترم است که به افراد قدرتمند و هوشمندی اطلاق می شود که در نمایش خودشان خبره هستند.
مردان جوان آذربایجانی که در اوج چابکی ، حرکات موزونِ تند و قدرتی را با آهنگ آبیلله جعفراوف اجرا می کنند، ” رقص پهلوانی ” را به نمایش می گذارند.
- رقص توی
اگر به کشور آذربایجان سفر کردید و شانس نصیبتان شد تا در مراسم عروسی شرکت کنید .احتمالا در پایان عروسی ” رقص توی” را ببینید.
رقصی گروهی که اقوام عروس و داماد در جلوی ماشین آنها اجرا می کنند . هر کس در این دسته باشد باید بتواند گامهایش را همسو و همزمان با سایرین بردارد . علاوه بر هماهنگی گروهی، مشعلی که در دستان گروه است، جلوه باشکوهی به مراسم می دهد. در ایران اما این رقص جزو دسته ای از رقصهای ترکیبی قرار گرفته و بیشتر به لزگی شباهت دارد و با سرعت کمی اجرا می شود.
- رقص قوچ علی
گروهی از رقصها برای روایت داستان یا وقایع اسطوره ای، تاریخی یا شخصی که نسل به نسل میان مردم گشته، هستند. این رقص هم نمایش روایتگونه زندگی قوچو است.
- رقص قیزیل گول
رقصی گروهی که زنان و دختران جوان در مراسم شادی بخصوص عروسی ها کنار هم اجرا می کنند.
- رقص توراجی: قدیمی ترین رقص آذری
اگر جایی با این پرسش مواجه شدید که :
کدام رقص آذری با الهام از پرنده ای در سبلان طراحی شده است؟
“رقص توراجی” که در قرن 19 متولد شده است. این رقص روایتی محزون از واقعه شکار پرنده شکاری به نام توراجی است.
رقص توراجی عکس العمل ساکنین سبلان، برای نشان دادن احساسشان از ضربت خوردن توراجی در حال پرواز بود.
حرکات قرص لحظات را مو به مو به تصویر می کشد. از لحظه ای که تیر شکارچی لرزه بر اندام توراجی می اندازد و بر زمین می افتد تا زمانی که به شوق پرواز دوباره شور می گیرد و به آسمان می پرد.
- رقص لاله
در “رقص لاله”، دختران آذری سرجایشان و درجا می رقصند. دستها هم با طرافت و به آرامی تکان می خوردند.
- رقص جامیش باغا گیردی
اگر گذرتان به شهر گنجه افتاد از سالمندانشان بخواهید این رقص را اجرا کنند.
- رقص میرواری
از رقصهایی که برای تماشای آن باید به سراغ زنان قدیمیتر بروید .
- رقص نانازی
عشوه گری در رقص نانازی با لباس سنتی رقص آذری به حد کمال می رسد. بانوان خرامان خرامان راه می روند. حرکات دست کشیده و ظریف است و چرخهای درجای مبهوت کننده ای دارند.خواننده ملودی های این رقص را با لرزش کم و به زیبایی بارها و بارها تکرار میکند و صحنه باشکوهی خلق میشود.
- رقص واغزالی
دیر زمانیست که دیگر اسب سپیدی نمی آید تا دختران را به خانه بخت ببرد. اول اسب را به گاری بستند، بعد قطار آمد و حالا خودروی عروس این مهم را به عهده دارد!
“رقص واغزالی” هم روایت عروسی هایی است که قطار محمل عروس بوده و اقوامش روی ریل قطار و در ایستگاه راه آهن مراسم شادی و رقص را به پا می کردند. برای همین به این رقص واغزالی میگفتند که به معنی ایستگاه راه آهن است.
- رقص میصری
رقص مردانه آذری به معنای شمشیر عربی که تند و تیز است و شبیه مارش نظامی با ابهت است.
- رقص خالاباجی : رقصی پر از قصه های عامیانه و اساطیری
خاطرتان هست مسن ترها برای تکریم اجدادشان آبایی می رقصیدند؟
اولین بار بانو صونا ملودی برای رقص نوشت تا مسن های قره باغ در دورهمی هایشان هر وقت هوس شوخی و رقص و آواز کردند با آن ” خالاباجی” برقصند.
بعضی ها این رقص کمیک را با نامهای جیران بالا و قاچای بالا می شناسند.
داستان رقص اما از اساطیر آذری الهام گرفته شده است و روایاتی عامیانه اما جذاب مانند قصه های مادر شوهر و عروس را به نمایش در می آورد.
- رقص ترکمه
نام رقص از قومی به همین نام در آذربایجان می آید که در زمانهای بسیار دور زیست می کردند. برای دیدن این رقص به سراغ گروههای حرفه ای بروید و در میان عموم مردم انتظار دیدنش را نداشته باشید.
- رقص جیرانی: پر طرفدارترین رقص آذری بانوان
جیرانی به معنی آهو نامیست که پیشتر پدر و مادرها برای دخترانشان انتخاب می کردند. امروزه این نام کمتر برگزیده میشود اما رقص جیرانی در میان بانوان خواهان بسیاری دارد.
رقص آذری بانوان که شهرتش را مدیون زیبایی و طرافت حرکاتش است.
- رقص آچ بادام بیر قوز
رقص سه گردو و یک چشم که به خواننده ای به نام علی عسگر عبدالله منسوب است.
- رقص آی یری باخ
این رقص برای خانمهاست که از گذشته دور تاکنون زنده مانده است.
- رقص اوچ نمره، دورد نومره، بش نومره، آلتی نومره
همانطور که گفتیم رقص آذری در دو ناحیه آذربایجان ایران و جمهوری آذربایجان مدنظر ماست و این رقص باکویی این روزها علاقمندان بسیاری پیدا کرده است.
- رقص آلچا گولو
از معدود رقصهای سریع زنانه آذربایجان است.
- رقص انزلی
از گروه رقصهای آرام و با پیشینه است که در سنت آذربایجان بیشتر مورد توجه میانسالان است.
- رقص چیت تومان
عجیب است اما وجود دارد، رقصی بی ساختار مشخص در میان انواع رقصهای آذری، رقص چیت تومان، که بسیاری سلیقه ای اجرا می شود . شاید شبیه رقص های فری استایل امروزی به اقتضای زمانه برای افرادی ابداع شده که امکان یا علاقه به رقصیدن با ساختار و قواعد خاص را نداشتند. معنی این رقص گروهی هم اشاره به پارچه گل گلی چیت دارد که پیشتر برای شلوار بانوان استفاده میشد.
- رقص جهری بی یم
تا اینجا و در تاریخچه رقص آذری و رقصهایی که در عروسی ها اجرا می شوند، از همه گفتیم جز ساقدوش ها!
رقص جهری بی یم همان رقصی است که ساقدوش ها با هم در آن حضور دارند.البته آنها همراه گروهی دیگر از زنان در دو صف پشت سر هم می ایستند و آواز می خوانند و می رقصند.
شاید چیزی شبیه تجربه کنسرت رفتن باشد زیرا هر چه خواننده می خواند، عده ای انتهای هر بند آواز را تکرار میکنند. حتی ممکن است به همین دلیل باشد که نامش به معنای نخ ریسی از پشم است.
- رقص خان چوپانی
مردان با ضربات تمپو، حرکات پرشور و تند رقص خان چوپانی را اجرا می کنند. نامش احتمالا از قبیله ای می آید که به همین نام هستند.
- رقص ساری باش : آسانترین رقص آذری
از دسته رقصهای قدیمی آذری است که با وجود اینکه دارای آداب و سکنات خاص خودش است اما به خاطر آسانی حرکات که هیچ اصراری به انجام آنها بر اساس قاعده مرسوم نیست، هر کسی در هر سنی می تواند آن را برقصد.
- رقص شالاخو
رقصی که با ریتم محبوب ایرانیها اجرا می شوداز خیلی قدیم، ریتم 6/8 که در میان پسران جوان آذری نواخته می شود ، بسیاری شالاخو می رقصند.
- رقص شکی: کندترین رقص آذری
همه رقصهای آرام را که بانوان و دختران اجرا نمی کنند. رقص پانتومیم گونه ” شکی” به آهستگی توسط مردان آذری اجرا می شود . ملودی رقص خاص آذری زبانهاست.
- رقص زغالی ” رقص فراموش شده آذری
رقصی غمگین و آرام و زنانه که احتمالا بسیاری از زنان و مردان آذری هم از آن بی خبر باشند. زیرا تصنیف هایش از خاطر مردم پاک شده است.
- رقص عنابی : محجوبترین رقص آذری
رقصی زنانه منسوب به موسیقیدان معروف آذری به نام ثانی است که در خانه افراد متمول اجرا می شد.
این رقص با روسری و چادر مزین به اشیا گرانبها اجرا می شد و رقصنده با حرکات آرام و روان در حالی که صورتش را با آن روسری و چادر می پوشاند، می رقصید.
- رقص قازاغی
از دسته رقصهای مردانه که برای آمادگی رزمی و دفاعی بودند و به منطقه قازاغ منتسب است.
- رقص قیتقیلدا
زندگی صحنه نمایش است و ما هر لحظه در آن اجرا می کنیم .
رقص قیتقیلدا اپرا نمایشی است که زنان آذری باکو با قریحه طنزشان روزمرگی را با آن اجرا می کنند . آنها از همه حرکات بدن حتی حرکات چشم و ابرو غافل نیستند. نقش ها هم همان نقش های زندگی عادیست مثلا یکی نقش عروس دارد و یگری نقش مادرشوهر.
- رقص قیزلار بولاغی
این بار عکس العمل دختران به وجود چشمه قیزلار بولاغی در تخجوان رقصی ظریف خلق کرده است.
که پر از چرخش های لطیف است.
- رقص کچی ممه سی
مردان روستاهای باکو در رقص رقابتی کچی ممه سی انعطافشان را محک می زنند . فراز و فرودهای بسیاری در قالب حرکات کند و تند دارد و به نظر معنای لغوی ” نمی گذرد” مناسب تر از معنای دیگر این واژه به معنای پستان بز برای این رقص باشد.
- رقص کوراغلونون قایتارماسی
نوعی رقص زورخانه ای و حماسی که سرعت بالایی دارد. البته در شروع حرکات آهسته ترند و در پایان اوج می گیرند.
دهل و سرنا که در بیشتر در رقصهای آئینی ایران نواخته می شود هم ساز این رقص است
خواندن مقاله بهترین ورزش برای لاغری پیشنهاد میشود.
- رقص گلین آتلاندی : طولانی ترین رقص آذری
راستش را بخواهید بیشتر عروس های ایرانی که دیده ام، هنگام وداع با پدرشان مثل ابر بهار اشک می ریختند!
اما اگر هزینه سنگینی برای آرایشگاه پرداخت کردید و علاقمند به رقص سنتی هستید ، “رقص گلین آتلاندی” گزینه مناسبی برای رقص خداحافظی عروسی است که هم ملودی آرامی دارد و هم طولانیست و میتوانی یک دل سیر در آغوش پدر برقصید.
- رقص سمنی
سمن هم به معنای بهار است هم نام رقصی که بانوان پای سفره هفت سین به صورت گروهی می رقصند.
- رقص چال چاپاق : رقص پیرمردی آذری
پیرمردهای آذری کلاهی به نام چاپاق می گذارند و این رقص به همین نام، مخصوص آنهاست. با حرکاتی آرام و ریتم اغراق شده.
- رقص گلین کتیرمه
رقصی مهیج با ریتم پر نوسان که مخصوص زمان ورود عروس به خانه داماد است.
- رقص قایتاغی : رقص باله ترکی را بشناسید
• چرخش های زیاد دارد.
• ایستادن روی نوک پا آن را شبیه رقص باله می کند.
• یکی از بازو ها باز و بازوی دیگر بسته نگه داشته می شود.
• حرکت بدن روان است
• شانه ها بدون حرکت است.
• دارای حرکات متنوع می باشد.
طرفدار هر رقصی هستید خواندن مقاله آموزش رقص در خانه باید برایتان جذاب باشد!
- رقص گزل گز
رقصی ظریف با موسیقی حزین که بر گرفته از نام همسر حسنعلی، نوازنده معروف نی و به معنی چشم زیباست.
- رقص گولمه ای
رقصی که در خانواده عروس در مراسم حنابندان اجرا می کنند.
- رقص یالی چیست؟
رقصی که از دسته رقصهای نیایشی و قدیمی و فولکلور آذربایجان است و در مناطق زیادی ” جالمان” نام گرفته و با حرکات آرام پا و چهار ریتم آغاز می شود. در آخر با صدای سریع و فرم دویدن پایان می پذیرد.
یاللی به دو صورت است:
- یاللی رقص
- یاللی بازی
- یاللی رقص
مجموعه حرکات ترکیبی خاص و مشخص که با ریتم معین همراه آهنگ اجرا می شوند. اگرچه حرکات ابتدایی این رقص ساده بودند، به مروز زمان با وجود ترکیب حرکات با هم بر پیچیدگی آنها افزوده شد.
- یاللی بازی
هیجان این رقص بسیار بالا است و به خاطر اینکه در ابتدا با یک بازی شروع می شود در طول رقص هیجان فرح بخشی ایجاد می کند. همچنین گستردگی دامنه حرکات باعث می شود همه افراد علاقمند بتوانند، حضور داشته باشند .
در یاللی بازی حرکت ها دامنه بزرگی را شامل می شود. بازی با بخش رقص شروع شده و سپس به حالت یک رقص مفرح تبدیل شده، همه افراد در بازی اشتراک می کنند.
گفتیم که باللی 4 ریتم داشت ولی در حال حاضر یاللی ها در دو ریتم آهسته و سریع اما با ساختار کاملا مشابه اجرا می گردد.
یاللی “هئیراتی” از نمونه های بازی یاللی است.
- رقص ساری گلین : رقص 1500 ساله ترکی
در مراسم عروسی دخترِ مو طلایی اسلاو توسط سرداران عثمانی دزدیده می شود و این رقص که به معنی عروس زرد یا مو طلایی است در وصف حسرت او سروده شده است و ریتمی آرام و غمگین دارد.
تاریخچه رقص لزگی
تاریخچه رقص لزگی یا لزگینکا چیست؟
روس ها همه رقصهای قفقازی را لزگینکا نام نهادند. این رقص که با ریتم سریع 6/8 عجین است، می تواند انفرادی و توسط مرد یا زوج اجرا شود. ملودی واضح و پویا دارد و به غلط فقط به مردم لزگین نسبت داده می شود.
لزگی یا لزگینکا با حرکات اکروباتیک ،چرخش های زیاد روی زانو با پرش های جذاب، دقیق و پرشور است و قدمتی طولانی دارد.
رقصی بیشتر مردانه که حرکات پا در آن غالب است و دست به عنوان هماهنگ کننده هستند. از انواع رقص پا در میان رقصهای آذری که بسیار جذاب و هیجان انگیز است.
سخن آخر:
رشته ناگسستنی رقص آذری با موسیقی و فرهنگ آذربایجان
در این مقاله سعی کردیم از میان 480 نوع شناخته شده از انواع رقص آذری، تعدادی را که نشانگان بیشتری از آنها در دست بود را معرفی کنیم .
با خواندن این مقاله آگاهید که یک راه مفرح و آسان برای حفاظت از فرهنگ فاخر آذری ، شناخت و حمایت از هویت تاریخی رقص آذری در ایران و آذربایجان است و توجه ویژه به رقص های آذری محلی را می طلبد.
بعضی از انواع رقص آذری کند و تعدادی بسیار تند هستند. این دسته که با جهش و پرشهای بسیار همراهند. رقصندهها در اجرا شبیه حرکات ورزشی را انجام میدهند و حرکاتشان در گروه فعالیتهای هوازی قرار میگیرد. به همین دلیل لاغری با رقصیدن هم امکانپذیر است.
تنها با مروری بر تاریخچه رقص پرطرفدار آذری، متوجه می شویم که سرشار از ظرایف هنری رقص بین زنان و مردان آذری است.
برخی سوالات متداول
زنان در رقص آذری چگونه می رقصند؟
در رقص آذری زنان، بیشتر تکنیک ها برای بالاتنه اجرا می شود و در طراحی های توجه و تمرکز بر اجرای ظریف و دقیق حرکات دست و بالاتنه است.
چه تفاوتی بین رقص آذری مردان و زنان وجود دارد؟
در رقص آذری مردان، تکنیک های پا حرف اول را می زند و هر چه بتوانند بر این حرکات مسلط تر باشند رقص آنها حرفه ای تر به نظر می آید. طراحی لباس رقص آذری هم بر اساس تفاوت های مذکور است .
مطالب زیر را حتما بخوانید
-
3 هدف اصلی رقص درمانی چیست و چه تفاوتی با رقص عادی دارد؟
1.68k بازدید
-
ورزش زومبا چیست + 7 مدل هیجان انگیز رقص Zumba
6.72k بازدید
-
بررسی تاریخچه رقص عربی + 4 سبک اصلی بلی دنس
11.09k بازدید
-
رقص والس چیست + انواع و تاریخچه Waltz
7.86k بازدید
-
رقص شافل چیست + انواع و فواید آن را بشناسید!
17.62k بازدید
-
رقص هیپ هاپ چیست | آشنایی با 9 سبک معروف، مزایا و معایب آن
10.6k بازدید
دیدگاهتان را بنویسید